What do the lungs look like after COVID-19?

Proven content

Dla wielu pacjentów zakażenie wirusem SARS-CoV-2 nie kończy się ustąpieniem najbardziej charakterystycznych objawów bądź uzyskaniem negatywnego wyniku testu. Tzw. długi ogon COVID-19 to cała lista dolegliwości, które towarzyszą ozdrowieńcom nawet kilka tygodni po jego przechorowaniu. Znaczna część z nich dotyka układu oddechowego, w szczególności płuc, które są najbardziej narażone na działanie koronawirusa. O tym, jak wyglądają płuca po COVID-19, czy ewentualne zmiany są odwracalne, co powinno nas zaniepokoić i gdzie udać się po pomoc, mówią specjalista chorób płuc lek. med. Michał Silber oraz lek. med. Magdalena Orzeł.

Na zdjęciu: porównanie zdrowych płuc z płucami zaatakowanymi przez koronawirusa

1. Nie każdy pacjent, który chorował na COVID-19, ma zmiany w płucach. U części ozdrowieńców uszkodzenia się cofają
2. Eksperci wyjaśniają, na czym polega śródmiąższowe zapalenie płuc, które często towarzyszy infekcji COVID-19
3. Lekarz: — Każdy pacjent po COVID-19 powinien udać się do pulmonologa
4. You can find more such stories on the TvoiLokony home page

Paulina Wójtowicz, MedTvoiLokony: Jak wyglądają płuca po COVID-19? Czym różnią się od zdrowych płuc?

Lek. med. Michał Silber: Obraz płuc w badaniach obrazowych może być różny. U większości pacjentów pozostaje taki, jak przed chorobą. Zmiany obserwowane na początku choroby mogą całkowicie się wycofać i płuca będą wyglądały prawidłowo. Natomiast u części pacjentów pozostaje obraz śródmiąższowego zapalenia płuc ze zmianami, zwykle obustronnymi, obwodowymi i częściej w płatach dolnych płuc. Mogą to być między innymi obustronne zacienienia typu mlecznego szkła, konsolidacje, zmiany wieloogniskowe czy linijne zacienienia. U większości z tych pacjentów obrazy te z czasem się wycofują, ale część zmian może ulec włóknieniu, zaburzając architekturę otaczającego miąższu oraz utracić możliwość wymiany gazowej, czyli oddychania.

Czym jest śródmiąższowe zapalenie płuc?

Lek. med. Magdalena Orzeł: Choroby śródmiąższowe płuc toczą się w tkance otaczającej pęcherzyki płucne i prowadzą do niszczenia ich samych oraz architektoniki płuc. Z czasem może dojść do zaburzeń wymiany gazowej przez barierę pęcherzykowo-włośniczkową.

Choroba zwykle rozpoczyna się ostrymi objawami grypopodobnymi, takimi jak bóle mięśni, kaszel, ból gardła, ogólne złe samopoczucie. Do wymienionych symptomów dość szybko dołącza duszność, która narasta. Ze względu na zmniejszoną wymianę gazową organizm stara się wyrównać zapotrzebowanie na tlen przyspieszonym oddechem i wzrostem tętna. U części pacjentów może dojść do szybkiej destrukcji pęcherzyków płucnych prowadzącej do niewydolności oddechowej. Wymaga ona wentylacji mechanicznej, w lżejszych przypadkach wystarcza tlenoterapia nieinwazyjna. Zapobieganie rozwojowi ostrego śródmiąższowego zapalenia płuc w przebiegu COVID-19 to głównie zapobieganie samemu zakażeniu. Zatem noszenie maseczek ochronnych, częste mycie i dezynfekcja rąk, utrzymywanie dystansu społecznego, a także zaszczepienie się.

W jaki sposób koronawirus niszczy układ oddechowy?

Lek. med. Magdalena Orzeł: Obecność białek S i enzymu konwertazy angiotensyny 2 (ACE2) na powierzchni komórki decyduje o jej podatności na wniknięcie wirusa. Dużą ilość tych białek posiadają komórki nabłonka dróg oddechowych i komórki śródbłonka naczyń płucnych. Wirus wnika do komórek dolnych dróg oddechowych i powoduje nasilone uszkadzanie pęcherzyków płucnych z uszkodzeniem bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, czyli połączenia, przez które następuje wymiana tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy pęcherzykami a naczyniami włosowatymi. Dodatkowo dochodzi do nagromadzenia w pęcherzykach neutrofili, to jest komórek układu odpornościowego, które powodują w nich reakcję zapalną z powstaniem wysięku. W cały proces zaangażowane są nie tylko wspomniane już neutrofile, ale również cytokiny prozapalne i składniki dopełniacza, będące elementami układu odpornościowego. Atakują one komórki zainfekowane przez wirusa i pobudzają organizm do wali z zakażeniem.

Niektóre zmiany w płucach są efektem działania wirusa SARS-CoV-2, inne zastosowanego leczenia COVID-19 o ciężkim przebiegu, na przykład intubacji. Jak je odróżnić?

Lek. med. Michał Silber: Nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy obserwowane przez nas powikłanie jest całkowicie wynikiem działania wirusa, czy też w pewien sposób skutkiem inwazyjnej wentylacji mechanicznej. Jednak długotrwała wentylacja mechaniczna niesie ryzyko na przykład nadkażenia bakteryjnego, rzadziej odmy opłucnowej czy śródpiersiowej. Należy jednak pamiętać, że powikłania wentylacji mechanicznej zdarzają się dość rzadko, a w przypadku ciężkiego przebiegu infekcji taka terapia pozostaje jedyną szansą pacjenta na ratunek.

Wiemy, że zmiany w płucach mogą wystąpić u każdego pacjenta, także bezobjawowego. Czy jesteśmy w stanie ocenić, kto jest na nie bardziej narażony?

Lek. med. Michał Silber: Najprawdopodobniej o predyspozycji do ciężkiego przebiegu COVID-19 decydują nasze geny; nadal pozostaje to w sferze badań naukowych. Natomiast z informacji, które mamy wynika, że bardziej narażeni na ciężki przebieg i powikłania są osoby z otyłością i chorobami współistniejącymi.

Czy uszkodzenia płuc po COVID-19 są odwracalne? Możliwy jest ich powrót do stanu sprzed choroby?

Lek. med. Magdalena Orzeł: Tak, u większości chorych zmiany wycofują się w ciągu kilku tygodni od przechorowania i nie pozostawiają żadnych szkód. Jedynie mały odsetek rozwija przewlekłe powikłania w postaci na przykład włóknienia płuc.

W Polsce dokonywane są już przeszczepy płuc zniszczonych przez COVID-19. Transplantacja to jedna z opcji dla osób z rozległymi zmianami płucnymi?

Lek. med. Michał Silber: Transplantacja płuc jest już ostatnią możliwością, którą można zaproponować pacjentowi z bardzo ciężkim uszkodzeniem płuc, jednak nie każdemu. Tak rozległa operacja wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem niepowodzenia i zgonu. Dodatkowo trzeba pamiętać, że przeszczep płuc wymaga znalezienia dopasowanego dawcy, co również nastręcza wiele problemów.

Płuca to nie wszystko. COVID-19 jest chorobą wielonarządową i atakuje również inne organy. Czy jednak płuca mogą być dla wirusa «drogą» do innych narządów?

Lek. med. Magdalena Orzeł: W przebiegu COVID-19 może dojść do powikłań sercowo-naczyniowych w postaci ostrego zespołu wieńcowego, popularnie nazywanego zawałem serca. Wiąże się to z obecnością enzymu ACE2 w komórkach śródbłonka, co sprzyja ich uszkodzeniu po wniknięciu wirusa i zwiększeniu ryzyka powstania zakrzepu.

Wirus SARS-CoV-2 może również prowadzić do zapalenia mięśnia piersiowego, kardiomiopatii i zaburzeń rytmu serca. Może także powodować inne powikłania zakrzepowo-zatorowe, takie jak udar mózgu czy zatorowość płucna. Oczywiście, mogą także wystąpić objawy uszkodzenia nerek, różne zmiany skórne, zapalenie spojówek, a nawet zaburzenia dotyczące układu nerwowego.

1. Redakcja poleca: «Długi ogon covid». Jakie są najczęstsze powikłania po zakażeniu?

Coraz więcej mówi się o potrzebie rehabilitacji osób, które chorowały na COVID-19. Jakie objawy świadczą o tym, że płuca są osłabione i trzeba im pomóc odpowiednimi ćwiczeniami?

Lek. med. Michał Silber: Duszność to zdecydowanie ten objaw, który powinien zaniepokoić pacjenta i skłonić go do szukania pomocy. Jednak rehabilitacji po chorobie nie wymagają jedynie pacjenci z problemami związanymi z płucami. Powikłania, takie jak osłabienie, przewlekłe zmęczenie, problemy z koncentracją czy przyjmowaniem pokarmów również mogą wymagać fizjoterapii.

Na czym polega taka fizjoterapia i ile może potrwać?

Lek. med. Magdalena Orzeł: Jest wiele bardzo prostych sposobów, które pozwolą pacjentowi na łagodzenie objawów. Przyjmowanie niektórych pozycji ułatwia oddychanie, na przykład leżenie na boku z uniesionym wezgłowiem, pozycja siedząca z pochyleniem do przodu, pozycja stojąca z podparciem pleców. Istotne są także techniki oddychania, takie jak technika kontrolowanego oddychania, która pozwala się zrelaksować i odzyskać kontrolę nad oddechem, czy oddychanie w tempie, które może być przydatne przy wykonywaniu większych wysiłków, jak wchodzenie po schodach bądź spacer pod górę. Jeśli te podstawowe zabiegi nie działają, należy szukać pomocy u fizjoterapeutów. W procesie rekonwalescencji po COVID-19 u każdego pacjenta bardzo istotna jest odpowiednio zbilansowana aktywność fizyczna. Czas trwania fizjoterapii jest indywidualny w zależności od objawów, uzyskiwanych postępów i oczekiwań.

1. Zobacz również: Rehabilitacja po COVID-19. Poradnik dla ozdrowieńców

Jakie kroki powinien przedsięwziąć pacjent po przechorowaniu COVID-19, gdzie się udać?

Lek. med. Michał Silber: Obecnie powstaje w Polsce coraz więcej Ośrodków Kompleksowej Opieki nad Pacjentem po COVID-19 i to tam należy się zapisywać, by skorzystać z możliwości wykonania badań diagnostycznych oraz pomocy specjalistów chorób płuc, rehabilitantów, psychologów, dietetyków czy pracowników socjalnych. Uważam, że każdy pacjent po COVID-19 powinien udać się do pulmonologa. Ja w swoim gabinecie we Wrocławiu udzielam porad także takim pacjentom.

Czy ozdrowieńcy powinni zaszczepić się przeciw koronawirusowi? Czy taka szczepionka jest bezpieczna dla osób z powikłaniami po COVID-19?

Lek. med. Magdalena Orzeł: Przechorowanie COVID-19 nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia. Osoby, które przebyły infekcję wirusem SARS-CoV-2 mogą się bezpiecznie zaszczepić po czterech tygodniach od przechorowania i powinny to zrobić, aby chronić się przed ponownym zakażeniem. Powikłania po przechorowaniu nie stanowią przeszkody dla szczepienia, ale oczywiście ostateczną decyzję podejmuje lekarz kwalifikujący, który ocenia pacjenta w dniu szczepienia. Jeśli nie stwierdzi on przeciwwskazań, to pacjent może w przyszłości ustrzec się zarówno ponownej infekcji wirusem, jak i jej powikłań. My sami zaszczepiliśmy już wiele osób i mamy pełne przekonanie co do bezpieczeństwa szczepionki.

This may interest you:

1. Once in a lifetime or every year? How often will you need to get vaccinated for COVID-19?
2. One in eight healers dies. The alarming effects of the COVID-19 “long tail”
3. Four variants of the coronavirus keep scientists awake at night. Why?

The content of the medTvoiLokony website is intended to improve, not replace, the contact between the Website User and their doctor. The website is intended for informational and educational purposes only. Before following the specialist knowledge, in particular medical advice, contained on our Website, you must consult a doctor. The Administrator does not bear any consequences resulting from the use of information contained on the Website. Do you need a medical consultation or an e-prescription? Go to halodoctor.pl, where you will get online help – quickly, safely and without leaving your home.Now you can use e-consultation also free of charge under the National Health Fund.